Reizen zit er nu even niet in. Maar als we wel weer mogen, hebben we er dan wel vertrouwen in? Zijn we wat huiverig of pakken we zonder aarzelen het vliegtuig naar een of andere droombestemming? We vroegen het Marco van Leeuwen (lecturer Travel Industry aan de Breda University of Applied Sciences en onder meer gespecialiseerd in trends en ontwikkelingen in de reisindustrie en het reisgedrag van millennials). 

Marco van Leeuwen
Marco van Leeuwen.

Hoe beleef je deze crisis? 

“In het begin heel surreëel en had ik vragen als: Waar zijn we in hemelsnaam in beland? Dat onwerkelijke gaat nu langzaam over in berusting; we zitten even thuis en hebben meer tijd voor elkaar. Maar ondertussen zie ik ook dat het van kwaad tot erger gaat. De economie ligt plat en zijn er vragen als: Gaan we naar een anderhalve-meter-samenleving of moeten we naar een 60-min-samenleving? Moeten we de hele maatschappij isoleren of alleen de kwetsbare groepen? Met dit soort vragen loop ik rond.” 

De branche kan wel tegen een stootje, maar resultaten uit het verleden bieden geen garanties voor de toekomst…

“SARS 1 en 2, MERS, de Golfoorlog, 9/11, noem maar op, we hebben het overleefd. Maar COVID-19 is er één van een ernstiger soort en dat komt voornamelijk omdat er geen vaccin tegen is en men niet voldoende antistoffen heeft opgebouwd. Het is groter en heftiger. De hele wereld staat stil.” 

Deze crisis hakt er bij iedereen behoorlijk in en doet ook wat met het consumentenvertrouwen…

“Absoluut. Mensen nemen nu even pas op de plaats, er komt iets op ons af dat we totaal niet kennen. We zijn ook kuddedieren en volgen de groep. De grenzen worden gesloten; er gebeurt van alles op het gebied van geopolitiek. We weten eigenlijk niet meer zo goed wat wel of niet kan. Dan vinden er veranderingen plaats in ons gedrag, want opeens wordt er in en om het huis van alles gedaan. Mensen staan uren in dikke rijen voor de IKEA, Hornbach of Mediamarkt.” 

Ze blijven in elk geval niet op het geld zitten? 

“Nee. De nieuwe tuinset die ze altijd al wilden hebben, komt er nu dan eindelijk van. In die zin zie je wel dat mensen hun weg weer vinden. Mensen worden ook ongeduldig. We versoepelen. Op de langere termijn willen ze weer gaan reizen, maar vooralsnog zitten we nog in de zogenaamde angsthoek en weten we niet waar het naartoe gaat – alhoewel sommigen nu al zeggen dat ze van de zomer gewoon op vakantie gaan, omdat ze ‘klaar’ zijn met deze situatie.” 

Zodra bekend is dat we weer mogen reizen, rennen we dan met z’n allen naar het reisbureau toe? 

“Dat is lastig. Ik denk dat veel mensen nu al een alternatief voor komende zomer hebben bedacht. De SGR-voucher geeft de garantie om over een tijdje toch op reis te kunnen en mensen zullen hier dan ook gebruik van maken. Maar ook veel mensen denken nu nog niet aan hun zomervakantie en wachten netjes de beslissingen van de overheid af. En weer andere mensen veranderen hun plannen voor een buitenlandse vakantie naar een vakantie in eigen land. Maar er zijn altijd frontrunners die gelijk hun koffer pakker zodra het weer kan, mits de veiligheidsgraad hoog genoeg is. Ook worden labels als SGR, ANVR en Calamiteitenfonds nog belangrijker als argument voor garantie en zekerheid in de verkoop voor reizen in het reisbureau.”  

Maar het wordt vooral vakantie in eigen land?  

“Er zijn nu al verschillende touroperators die vakanties in Nederland gaan aanbieden, erover nadenken of dit al aan het onderzoeken zijn. Mensen willen er toch op uit, op vakantie naar een andere omgeving en dat kan in Nederland zijn, maar ook in de landen om ons heen. Deze bestemmingen moeten wel voldoen aan een aantal eisen, waaronder ruimte.” 

Dan zal een autovakantie naar een privé-vakantiehuis in trek zijn? 

“Absoluut. Er zijn nog geen antwoorden op hygiëne-vraagstukken betreffende het vliegtuig, trein of touringcar. Hoe houden we ons aan de anderhalve meter-afstand in een bus of vliegtuig? Zolang hier geen duidelijkheid over is, kiezen mensen veilig voor hun eigen auto met daarin hun eigen gezin. Vervolgens gaat de reis naar een locatie waar het wat rustiger is. Ik verwacht ook dat de vakantie dan ook klein wordt gehouden, er zullen nauwelijks uitstapjes worden gemaakt. Afgelegen en landelijk zal het nieuwe luxe worden voor komende zomer.” 

En daarna? 

“Om weer te kunnen reizen moeten er twee dingen gebeuren. Ten eerste moet de naleving van de hygiëne- en andere voorschriften in onze samenleving volgens duidelijke regels worden afgedwongen, zelfs voor de vervoersmogelijkheden zelf, of het nu gaat om de trein, de bus, het vliegtuig of het cruiseschip. Ten tweede kunnen de reisbeperkingen worden opgeheven met de landen waar dat ook gebeurt. De reisindustrie doet haar deel van deze taak. Bedrijven gebruiken de tijd van stilstand om zich aan te passen aan de enorme uitdagingen. Of het nu gaat om een hotel, een restaurant of een vliegtuig. Alle bedrijven passen hun processen aan volgens de hygiene-eisen en eisen van de anderhalver meter- economie. De reisindustrie kan dat samen doen, in de gehele keten. Dat is essentieel voor een herstart. Hopelijk zijn we volgend jaar een jaar verder en dan zijn we hopelijk weer ‘back to normal’ alhoewel, het zal dan het ‘nieuwe’ normaal zijn. Stranden zullen een stuk minder vol zijn; mensen zullen meer behoefte aan ruimte hebben en dat ook zelf bewaken. Gaan mensen elkaar aanspreken als anderen te dichtbij komen liggen? Er zullen mensen zijn die dit gaan doen, maar er zijn ook mensen die de veiligheid opzoeken en wellicht een paar weken naar een privévilla met zwembad in de Dordogne gaan waar sowieso genoeg ruimte is. Eerst een soort van zelfopgelegde quarantaine van twee weken om daarna dagexcursies te gaan maken. Veel mensen kunnen hun werk dan meenemen om het in dagdelen ter plekke op te pakken. Op deze manier manier krijgen we langere, extensieve vakanties. Dit zal gaan veranderen.” 

In het nieuws was dat de goedkope weekendjesweg met het vliegtuig verleden tijd zijn, hoe kijk je daar tegenaan? 

“Bij vorige wereldwijde crisissen zagen we dat zodra het weer enigszins normaal is, alles redelijk snel weer terug is bij het oude. Toen werd er ook gedacht dat er duurzamer zou worden gereisd, maar dat bleek toen niet zo te zijn. Ik denk dat deze coronacrisis wel een sterkere bewustwording op het reisgedrag gaat geven. Dingen zullen anders kunnen en ook moeten. Het is natuurlijk ook te gek voor woorden om voor €47 per persoon naar Barcelona te kunnen vliegen. De ‘race naar de laagste prijs’ is eigenlijk compleet te gek geworden en misschien wel dé oorzaak is voor de vele uitwassen van het massatoerisme: overtoerisme, onderbetaalde jobs, bedenkelijke praktijken (vooral in de online verkoop bij Uber, AirBnB en Booking), gebrek aan duurzaamheid, ondermaatse kwaliteit, etc. Wie weet kan deze situatie bijdragen tot een nieuw en vooral beter evenwicht tussen al deze factoren. De vraag is natuurlijk ook wat de overheid gaat doen; worden tickets extra belast, worden er accijns gelegd op de kerosine? Maar zodra er van alles wordt opgelegd aan de luchtvaart zal het logistieke netwerk niet op gang komen. Om te overleven moet het netwerk in de lucht worden gehouden en vervolgens moeten de kisten worden gevuld. Dan zal de prijs toch weer bepalend zijn. Mensen zullen voor hun vakantie weer in het vliegtuig willen stappen, maar als ze de hoofdprijs moeten betalen om in een toestel met veel anderen en een rondpompende airco te gaan zitten, dan kan de overweging worden gemaakt om voor de zekerheid een jaar te wachten.”

Nog een jaar, ik hoop het niet… 

“We gaan twee transitiejaren in, waarvan de eerste al is ingegaan. Volgend jaar wordt duidelijker hoe de consument hiermee omgaat. Je ziet wel een verschil tussen de millennials en oudere mensen. De twintigers en dertigers voelen zich toch een soort van onaanraakbaar en de zelfopgelegde quarantaine doet deze groep niet zo veel. We weten ook steeds meer dat 70-plussers met onderliggend leed onder de grootste risicogroep vallen. Millennials zullen de draad weer snel oppakken; hun onbezorgdheid is sterker aanwezig, net als de hang aan sociale druk. Deze jongeren zullen zodra het weer kan op vakantie gaan. Ik vermoed dat oudere mensen terughoudender zijn. Natuurlijk zit hier ook een segment in dat zich onverschrokken voelt en het afdoet als onzin. Maar zij zullen bewuster om en nabij eigen land blijven. Misschien wordt Lille het nieuwe Barcelona. Wordt een citytrip met de auto naar Luxemburg logischer dan een weekendje Wenen met het vliegtuig? Vakantieparken en losse vakantiehuizen in Nederland zullen het goed gaan krijgen; mensen zullen afkomen op goede hygiëne en de juiste maatregelen. De drie R’s worden belangrijk: rust, ruimte en reinheid. In de transitiefase gaan we anders leven en anders reizen. Ruraal en afgelegen wordt de nieuwe luxe voor vakanties.” 

Al met al heeft het toerisme een lange weg te gaan? 

“Toerisme en reizen is de motor en de ruggengraat van de wereldeconomie. Zonder dat zullen de wereldeconomieën het moeilijk krijgen om op een zinvolle manier te herstellen. Het heeft een enorm groot belang. Mensen wíllen ook reizen, maar we moeten eerst door die transitiejaren heen. De mate van reizen zal gelijk oplopen met de maatregelen op het gebied van hygiëne ter voorkoming van besmetting. Zodra dit in samenleving meer duidelijk wordt, dan zal het reizen daar gelijk navolging op hebben.” 

Als er een vaccin wordt ontwikkeld, hoe snel gaan we dan weer terug naar het oude? 

“Dan is er een grote hoerastemming en gaat het weer snel terug naar hoe het was. Hopelijk op een meer duurzame, impactvollere manier. Maar de geluiden gaan helaas die kant nog niet op. Het jaar 2020 is  vooral overleven, 2021 herbeleven, maar nu, vandaag de dag, is ‘leven’ het belangrijkste.”